Dijital Toplum Endeksi’ni e-ticaret ve e-bankacılık üst taşıdı

HANDE BERKTAN

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezinde vazifeli akademisyenler Prof. Dr. Ozan Bakış ve Doç. Dr. Emin Köksal tarafından hazırlanan Türkiye Dijital Toplum Endeksi sonuçlarına nazaran, 2004 yılında 2,2 olan endeks, 2021 yılında 49,5’e yükseldi. Yükselişi sağlayan esas etkenler, internetin yaygınlaşması ve taşınabilir telefon sahipliğinin artması ile bankaların, firmaların müşterilerine internet kanalı ile ulaşmak istemesi büyük rol oynuyor.

Bloomberg HT için sorularımı yanıtlayan BETAM Öğretim Üyesi Doç.Dr. Emin Köksal, endekse en çok katkı sağlayan alanların e-ticaret ve e-bankacılık alanları olduğunu söyledi.

Doç.Dr.Emin Köksal, Türkiye Dijital Toplum Endeksi’ne (TDTE) dair “Amacımız 2004 ile 2021 ortasında Türkiye toplumunun dijitalleşme alanında ne kadar ilerlediğini ölçmekti. Bu endeksi her yıl TÜİK’in 40 bine yakın kişi ile Türkiye’nin her bölgesinde yaptığı anketler sayesinde hesaplayabiliyoruz. Bu manada Türkiye Dijital Toplum Endeksi, Türkiye için tasarlanmış en kapsamlı endeks olma niteliğini taşıyor. Bu endeksi tasarlarken bir öbür emelimiz, gözlemlediğimiz Türkiye’deki dijital eşitsizliği ölçülebilir bir niteliğe kavuşturmak” dedi.

“Ekonomik büyümenin yavaşlaması, dijitalleşmeyi duraklatıyor”

Türkiye Dijital Toplum Endeksi’nin (TTDE) yıllar içerisinde gösterdiği eğilime ait Köksal “2007 yılından 2013 yılına kadar dijitalleşme oranı istikrarlı bir biçimde yılda ortalama 1,8 puanlık artışla 7,2’den 18,1’e yükselmiştir. 2014 yılından itibaren dijitalleşme hızlanmış ve her yıl ortalama 4,5 puan kadar artarak 2018’de 40,9’a ulaşmıştır. 2019’dan itibaren dijitalleşme evvel yavaşlamış, 2020 yılında ise büsbütün duraklamış. Ekonomik büyümenin çok düşük bir seviyeye gerilediği 2019 ile 2020 devrinde dijitalleşmede görülen duraklama şaşırtan değildir. Akabinde 2021’de ekonomik büyümenin ve Covid19 salgını sürecindeki dijital faaliyetlerin artışından kaynaklı olarak endeks, 4,2’den 49,5’e yükselmiştir.” dedi.

“Dijital Toplum Endeksi’ni, e-bankacılık ve e-ticaret alanları sırtladı”

Türkiye Dijital Toplum Endeksi’ne daha yakından baktığımızda, hane halkının, e-ticaret faaliyetinde ölçülü ancak istikrarlı bir artış izlediğini görüyoruz. Endeksteki değişimin internet üzerinden yapılan alışverişin hacmine değil, alışveriş yapan bireylerin sayısındaki artışa bağlı olduğunu belirtmekte yarar var.

Endeksin yükselişinde tesir olan alanları Doç. Dr. Köksal “İnternet bankacılığı (e-banka) kullanımının da e-ticaret üzere istikrarlı bir biçimde artarak endekse katkı sağladığını görüyoruz. Gerek taşınabilir uygulamalarla erişilebilirliğinin artması gerek internet bankacılığı yoluyla yapılabilen süreçlerin çeşitlenmesinin bu alana katkı sağladığını söyleyebiliriz. Tekrar e-ticarette olduğu üzere, internet bankacılığında da olağan dışı bir artış yaşanmıştır. Bu ilerlemede bir yandan internetin yaygınlaşması ve taşınabilir telefon sahipliğinin artması üzere faktörler öne çıkarken öteki yandan taşınabilir uygulamaların kullanım kolaylığı ve bankaların, firmaların müşterilerine internet kanalı ile ulaşmak istemesi büyük rol oynuyor.” halinde özetledi.

“Deprem bölgesinde dijitalleşmeyi destekleyici siyasetler dizayn edilmeli”

2023 yıl genelinde endeks sonuçlarında nelerin belirleyici olacağına dair sorumu, Doç. Dr. Köksal “2022 ve öbür yıllara ilişkin datalar üzerinden, Covid19 salgını sürecinde dijitalleşmede nasıl bir ilerleme kaydedildiğini araştırıyoruz. Birinci bulgularımız, salgın sürecinde daha çok haneye sabit internet irtibatının girdiği ve daha evvel internet üzerinden alışveriş yapmayan, bankacılık ve e-devlet uygulamalarını kullanmayan birçok kişinin bu uygulamaları kullanmaya başladığı istikametinde. Bu durum doğal olarak bizim dijitalleşme endeksimizi üste çekiyor. Türkiye’nin dijitalleşme alanında ilerlediğini gösteriyor. Fakat, bu durumu incelerken bizim dikkatimiz daha çok bölgesel olarak farklılıklar olup olmadığına, yaş, cinsiyet ve eğitim düzeyi açısından eşitsizlikler olup olmadığına kayıyor.

2023 yılında direkt on milyon insanımızı etkileyen bir sarsıntı felaketi ile karşılaştık. Bunun her alanda olduğu üzere dijitalleşme alanında da tesirleri olacaktır. Telaşımız var olan dijital eşitsizliğin daha da artması. Hatta, hali hazırda bölgesel ve demografik açıdan var olan eşitsizliğe yeni bir boyut eklenmesi. Bu noktada geç kalmadan ortaya koyulacak siyaset ve uygulamaların kilit role sahip olacağı kanaatindeyiz.” halinde yanıtladı.

En yüksek dijitalleşme sağlayan vilayet İstanbul, en düşük dijitalleşen bölge, Kuzey Anadolu Bölgesi

Endeks sonuçlarına nazaran, en yüksek artış 39,8 puan ile İstanbul’da yaşanmış. Akabinde sırasıyla Ege, Batı Anadolu ve Akdeniz gelmektedir. Batı Marmara’da artış ülke ortalamasına eşittir. Bu bölgelerin ortak özelliği, kişi başı gelirin ülke ortalamasından yüksek ve dışa açık bölgeler olmalarıdır. Doğu Marmara ile Batı ve Doğu Karadeniz bölgeleri de ülke ortalamasına epeyce yakın dijitalleşme performansı sergilemişlerdir. Buna karşılık Ortadoğu, Güneydoğu, Orta ve Kuzeydoğu Anadolu bölgelerinde dijitalleşmede kayda bedel gelişme kaydetse de endeksteki artışlar ülke ortalamasının gerisinde kalmıştır. Bu bölgelerin ortak özelliği de bilindiği üzere kişi başı gelirin düşük ve dışa nispeten kapalı olmasıdır.

2021 itibariyle bölgeler ulaştıkları dijitalleşme oranları itibariyle sıralandıklarında biraz değişik bir tablo karşımıza çıkmaktadır. En yüksek dijitalleşme 58,9 ile uzak orta İstanbul’dadır. İstanbul’u Batı Anadolu (52,9) ve Doğu Marmara (52) takip etmektedir. En düşük dijitalleşme ise Kuzeydoğu Anadolu (36,6) ve Güneydoğu Anadolu’da (39,3) görülmektedir.