FT: Güçlü dolar Gelişen Piyasalarda  devalüasyon dalgası başlattı

ABD dolarının gücü birçok gelişmekte olan iktisat  (GOÜ, Piyasa =  GOP) üzerinde ağır baskı yaratıyor.  Son vakitlerde  dış istikrarı kırılgan GOÜ’de devalüasyonlar yine başladı. Riskli ülkeler ortasında Türkiye de sayılıyor.

Mısır, Pakistan ve Lübnan, uzun müddettir devam eden para ünitelerini dolara sabitleme siyasetlerini Ocak ayında terk ettiler. ABD para ünitesi Ekim ayından bu yana yavaşça gerilemesine karşın tarihî olarak güçlü kalmaya devam ederken, ekonomistler ve yatırımcılar bir çok GOÜ ve düşük gelirli  ülkenin (frontier markets yahut Least Developed Economies olrak anılır) devalüasyona boyun eğmeye zorlanacağı kanısında. Öteki GOÜ ise Fed’in faiz siyasetini takip etmeye zorlanabilir, yani ekonomik aktivite zayıflasa da, nakdî sıkılaştırmaya zorlanırlar.

Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) baş ekonomisti Robin Brooks, “GOE’in doları yakalamaları için baskı artıyor” dedi. Ukrayna, Nijerya ve Arjantin’in, bilhassa Rusya’nın Ukrayna’daki yeni taarruzunun enflasyonist baskıları yine alevlendirmesi halinde devalüasyon baskısı altından kalacağı konuşuluyor.  Genelde GOÜ daha yüksek borçlanma maliyetlerine katlanacak. Doların daha fazla kıymet kazanması durumunda, bir çok ülkede kur çıpaları baskı altına girecek.

ABD’den gelen son enflasyon ve istihdam bilgileri, yatırımcılara Fed faiz oranlarının gelecekteki gidişatı konusunda fazla optimist olduklarını hatırlattı.  Fed’in faizleri evvelce kestirim edilenden daha uzun müddet yüksek tutabileceğine dair kaygılar artırıyor, riskli varlık fiyatları baskı altında.

Bu yıl devalüasyon yapan üç ülke, bunu IMF’nin acil durum kredisini hür bırakması emeliyle yaptı. Analistler, IMF’ye nazaran, düşük gelirli ülkelerin yüzde 60’ının borçlanma kasvetiyle karşı karşıya olduğunu ve bu yıl bir dizi ülkenin temerrüt riskinin yükselebileceğini uyarıyor.

Mısır’ın 4 Ocak’tan bu yana yüzde 23’lük devalüasyonu, hükümetin beş yıldır yürürlükte olan  kur çıpasını   kaldırdığı  geçen yıl Mart ayından bu yana üçüncü. Mısır Lirası o vakitten beri dolara karşı pahasının yaklaşık yarısını kaybetti.

Pakistan rupisi, yetkililerin 26 Ocak’ta sermaye denetimleri gevşetmesinin akabinde dolara karşı yaklaşık beşte bir paha yitirdi. Lübnan merkez bankası, 1997’den beri yürürlükte olan çıpayı kaldırarak 1 Şubat’ta para ünitesinin dolar karşısında yüzde 90 oranında düşmesine müsaade verdi.

Döviz kurlarının yapay olarak güçlü olduğu birçok ülke için, devalüasyon yapıp yapmamaya karar vermek çok sıkıntı bir seçim. Sabit kuru savunmak, çoklukla kıt olan FX rezervlerini tüketir ve ayrıyeten ihracatı daha kıymetli hale getirerek büyümeyi maniler. Öte yanda devalüasyon, ithalatı daha değerli hale getirerek enflasyonu körükler ve döviz cinsinden borçların ödenmesinin maliyetini yükseltir.

Rusya’nın sivil altyapıya yönelik atakları nedeniyle iktisadı ve bütçe istikrarı harap olan Ukrayna, geçen yıl Şubat ve Haziran ayları ortasında döviz piyasalarına yaptığı aylık müdahalelerini 300 milyon dolardan 4 milyar dolara çıkardı. Rezervlerin tükenmesi, Temmuz ayında Hırvena’nın dolar karşısında yaklaşık yüzde 25 oranında düşmesine neden oldu.

Ardından,  merkez bankası, yeni çıpayı savunmak için Aralık ve Ocak aylarında yeniden ayda 3 milyar dolardan fazla para harcadı ve piyasalarda  yeni bir devalüasyonun konuşulmasına yol açtı.

Varlık idaresi şirketi Abrdn’den Viktor Szabó, devalüasyonun şu anda en düzgün siyaset olmayacağını söyledi: “Sadece daha fazla enflasyon getirecek ve insanların acısını artıracak”.

Deprem harcamaları eşliğinde hızlanacak ağır enflasyonist baskılar göz önüne alındığında, bir çok uzmana nazaran Türkiye’nin de para ünitesi yapay olarak güçlü.  Fakat, kimse seçimden evvel kuru zımni olarak sabitleme siyasetinden vazgeçileceğini düşünmüyor.

Diğer ülkeler için seçenekler tükeniyor. Gana merkez bankası para ünitesini desteklemek için beyhude formda rezervlerini tüketti. Aralık ayında hükümet bu gayretlerden vazgeçti. Akabinde  dış borçlarını ödemeyeceğini beyan edip, iç borcu kreditörleri cezalandırıcı halde tekrar yapılandırmaya başladı. Bu atılımın akabinde güçlü formda paha kazanan ülke para ünitesi cedi, o vakitten beri dolara karşı kıymetinin yarısını kaybetti.

Sırada, uzun müddettir çoklu döviz kurlarından oluşan sürdürülemez bir sisteme sahip olan Nijerya olabilir. 25 Şubat’ta yapılacak seçimlerin akabinde daha kolay bir sisteme geçilmesi bekleniyor.

Gemcorp Capital Management baş ekonomisti Simon Quijano-Evans, “Piyasalar katiyetle  yeni bir kur politkası bekleyecek ve bu atak gelmezse,  döviz üzerinde 12 aydır gördüğümüz baskı şiddetlenecek” dedi.

Uzman, Nijerya ve Gana üzere, Afrika ve ötesindeki çok sayıda gelişmekte olan ülkenin maliye ve para siyaseti ortasında net bir ayrım yapması gerektiğini söyledi. Para ünitelerini desteklemek yahut iç borçlanmayı finanse etmek için merkez bankalarına güvenmek yerine, hükümetlerin ek vergilendirme dahil mali ıslahatlar yoluyla bütçelerini dengelemesi gerektiğini söyledi.

“Bu adım yalnızca yatırımcılar için değil” dedi. “Halkın yüksek enflasyon yahut ani devalüasyonlardan etkilenmemelerini sağlamanın tek yolu sıkı para siyaseti ve mali ıslahat.”

Kaynak:  Strong dollar fuels wave of emerging market currency devaluations