Bloomberg’in tahliline nazaran sarsıntılar büyümenin yüzde 1’ini silebilir

Türkiye’deki iki sarsıntının yıkıcı insani bilançosu artmaya devam ederken ekonomik faaliyet üzerindeki tam tesiri belirsizliğini koruyor olsa da, birinci kestirimler felaketin boyutlarının epeyce büyük olabileceğini gösteriyor.

Bloomberg’in tahliline nazaran evvelki afetlerde yaşananlar baz alındığında Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin ulusal gelirin yüzde 1’ini etkilemesi kelam konusu.

Bloomberg Economics Ekonomisti Selva Bahar Baziki ilgili tahlilinde Türkiye’nin 2023 büyüme beklentisini yüzde 3’ten yüzde 2,6’ya düşürdüklerini kaydetti.

Analizde, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların ekonomik tesirlerine ait öngörülere ulaşmak için 2011 yılında Van’da meydana gelen zelzelesi temel alan üç etaplı bir prosedür izlendi. Kelam konusu sarsıntının Van iktisadına tesiri de 10 bölüm üzerinden hesaplandı.

Buna nazaran her dalın Van’daki gerçek GSYİH büyümesini sarsıntıdan evvelki yıllarda Van’a en uygun uyan kentlerin yüklü ortalamasından oluşan bir kıyaslamayla yapıldığı ve bunu oluşturmak için bölgesel nüfus, sanayi, inşaat, toplam çıktı ve bunların ulusal GSYİH içindeki hissesini dikkate alarak yapıldığına yer verildi.

Yapılan hesaplamalarda sarsıntının birçok dalı olumsuz etkilediği lakin en çok etkilenenler ortasında tarım, sanayi, profesyonel hizmetler ve dayanak hizmetleri olduğuna yer verildi. Öte yandan yaşanan sarsıntıların daha yüksek büyüklüğünün de hesaba katılarak her kesim üzerindeki tesirin ölçeklendirildiği ve 10 vilayet için gerçek GSYİH’da yaklaşık yüzde 12’lik bir daralma öngörüldüğü tabir edildi.

2023’te GSYİH’da yüzde 1’lik daralma yaratabilir

Bloomberg 10 ilin ülke iktisadına toplam katkısının yüzde 9 civarında olduğunu hasebiyle 2023 Türkiye GSYİH’sında da yüzde 1’lik bir daralma yaratmasını beklediklerini belirtti.

Kurum hesaplamalarının birkaç varsayım üzerine şurası olduğunu; birinci olarak GSYİH üzerindeki olumsuz etkiyi azaltacağını kestirim ettikleri üretimde afet bölgelerinden etkilenmeyen alanlara kayma olmadığını varsayan statik bir yaklaşıma sahip olduklarını ve kâfi bilgiye sahip olunamadığından 10 ilin tamamında simetrik bir tesir yaratacağını değerlendirdiklerinin altını çizdi.

Hesaplamalarda 17 Ağustos 1999 sarsıntısı referans alındı

Bloomberg, Devlet Planlama Teşkilatı’nın 17 Ağustos 1999 sarsıntısıyla ilgili yaptığı çalışmada zelzelesi takip eden 4,5 ayda GSYİH kaybının yaklaşık 2-2,5 milyar dolar olduğunu gösterdiğini hatırlatırken ve bunu tüm yıla ve mevcut sarsıntı bölgesinin izafî ekonomik boyutuna nazaran ölçeklendirildiğinde GSYİH’nın yaklaşık yüzde 0,6-0,7’si üzere bir sayı elde edildiğine dikkat çekti.

Yapılan öngörülerin mali atakları içerdiği lakin mümkün kayıpların bir kısmını telafi edebilecek dış yardımı içermediğinin belirtildiği tahlilde Dünya Bankası’nın şimdiden 1,78 milyar dolarlık bir yardım kelamı verdiği ve bu nedenler 2023 için büyüme kestirimini yüzde 3’ten yüzde 2,6’ya düşürüldüğü kaydedildi.

Öte yandan Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) da yaşanan sarsıntıların ekonomik tesirlerine dair hazırladığı raporunda zelzeleler münasebetiyle 84,1 milyar dolarlık mali hasar ortaya çıkacağını hesaplamıştı. Raporda öngörülen bu mali hasarın 70,75 milyar dolarının konut ziyanı, 10,4 milyar dolarının ulusal gelir kaybı ve 2,91 milyar dolarının işgünü kaybı olacağı varsayım edildi.